چوب، اصل و پایه تمام ماشین آلات صنعت چوب است و طراحی این ماشین آلات بر اساس چوبهای مختلفی است که به دوصنعت صفحه تخت و مبلمان تقسیم بندی شدند. مطلب یکه در ادامه میخوانید، از دو قسمت تشکیل شده که در قسمت اول به معرفی درختان مهمی که در صنعت چوب و نجاری کاربرد دارند میپردازد و در قسمت دوم کاربرد هر کدام را با توجه به ابزارهای مختلف بررسی میکند.
تصویر بالا، شکل شماتیک و تمام آن چیزی است که در مورد چوب باید بدانید. اینکه چوب برون و درون چیست؟ معنای چوب تابستانه چیست؟ پوسته درونی و بیرون کجاست و پارانیشم یا لایه رشد کدام قسمت از تنه درخت میشود در این تصویر به خوبی دیده میشود. تصویر شماتیک بالا یک نمونه از چیزی است که هر نجاری باید در مورد هر نوع چوب بداند تا بتواند بهترین چوب ممکن را برای تولیدات خودش انتخاب کند.
معرفی چوب و انواع درختان برای استفاده در صنعت چوب
چوب ماده ای است طبیعی، و سلول های آن غیر هم ژن، زیرا دارای بافتی متفاوت است. تنه درخت سرشار از مواد معدنی مفید است. خواص دیگر آن، اختلاف سختی بین سر چوب و راه چوب است. همچنین اختلاف بافت الیافی بین قسمت داخلی (چوب مرکزی) و قسمت زنده (چوب خارجی یا محیطی)، از خواص عمده آن است. درختان براساس گونه های مختلفی که دارند به دو گروه پهن برگان و سوزنی برگان و به عبارت دیگر، به گونه های اروپایی و غیر اروپایی دسته بندی می شوند که در شناخت انواع چوب حائز اهمیت هستند.
1- درختان پهن برگ
2- درختان سوزنی برگ
سوزنی برگان (مخروط داران) به نرم چوبان نیز معروف اند و بیشتر در مناطق سردسیر رشد می کنند. بیشتر این درختان نرم چوب، با نقش ساده و دارای برگ های سوزنی شکل می باشند که به جز چند گونه مانند لاریکس، خزان نمیکنند. چوب درخت کاج (Pine trees)، چوب درخت سرو (Cypress trees)، چوب درخت سرخدار (English Yew trees)، چوب درخت نراد (Fir trees)، چوب درخت نوئل (Spruce trees) و … از جمله درختان سوزنی برگ هستند. درختان سرو بهترین مثال برای سوزنی برگان هستند.
آشنایی با معایب چوب های خشک شده
هنگام خرید چوب به مواردی باید توجه داشت که در خروجی نهایی کار نجار بسیار مهم است. با توجه به پیشرفت فناوری خشک کردن چوب، معمولاً کمتر تولیدی دستگاه چوب خشک کن تهیه می نماید، به همین دلیل آگاهی در این مورد ضروری به نظر می رسد.
1- ترک خوردگی و شکاف برداری
این معایب در سطح تختههای مماسی و یا مقاطع عرضی تختههای شعاعی و همچنین مقاطع گرده بینهها مشاهده میشود. این معایب در مراحل ابتدایی عملیات خشک کنی و زمانی که سرعت تبخیر آب از سطوح و مقاطح چوب بیشتر از داخل میباشد رخ میدهد. دیواره سلولی نزدیک سطح چوب هم کشیده شده و نیرو به وجود آمده بین ناحیه مرطوب و خشک باعث گسیخته شدن آنها از یکدیگر میشود که به ویژه پهنبرگان بسیار مستعد آن هستند.
2- شکاف مقطع عرضی چوب
شکاف مقطع عرضی را نیز با آغشتن مقاطع با رنگ مقاوم به رطوبت و یا امولسیون مومی شکل و یا پوشش آنها با پارچه قیری برای کند کردن فرآیند خشک شدن میتوان کاهش داد. وسایل مکانیکی یا میخهای مخصوص نیز از شکاف برداری مقطع عرضی جلوگیری میکنند. به فرض مثال تسمههای فلزی که در مقطع عرضی نصب میشود، اگر چوب هم کشیده شود تسمه نیز تاب برمیدارد و اگر شکاف پیشروی کند تسمه نیز در جای خود محکم شده و از پیشروی شکاف جلوگیری میکند. گاهی مواقع از میخهای مقطعی به شکل S و O به خصوص در مورد تراورس راهآهن استفاده میشود و اصطلاح به آن S کوبی گفته میشود.
3- ساغری شدن (ناودانی یا فنجانی شدن)
حالتی از معوج شدن است که در عرض تخته و در نتیجه تفاوت هم کشیدگی بین جهتهای شعاعی و مماسی در چوب آلات کاملا صاف و مسطح دیده میشود ولی در تختههایی حاصل از برش شعاعی کامل به وجود نمی آید.
4- کمانی شدن
خم شدن یا شکم دادن چوب در بین دو مقطع میباشد که در نتیجه خشک شدن در دسته بندیهایی که چوب دستکها با فاصله زیادی از هم کار گذاشته شده باشند به وجود میآید.
5- فنری شدن
فنری شدن نیز کج شدگی در طول تختهای است که حالت سطح خود را حفظ میکند ولی از طرف دو لبه شکم میدهد و هنگامی که تختـه بریـده شده و تنشهـای درونـیاش آزاد میشود به وجود میآید. در واقع این آزاد شدن تنشها گاهی باور نکردنی است. دیده شده گـرده بینـهها با چنـان شدتی گسیخته میشوند که از سقف کارخانـه چوب بری به بیرون پرتاب میشوند.
6- تاب خوردگی
تاب خوردگی که حاصل بینظمی رویش درخت است به طور خودبهخود هنگام برش به وجود میآیند. چنانه در درخت سلولها در طول محور تنه قرار نگرفته، بلکه به عنوان مثال به صورت پیچشی کنار هم چیده شوند، تخته در جهت الیاف پیچشی تاب برمیدارد. تاب خوردگی و ساغری شدن را میتوان با بارگزاری روی دسته بندیها پیش از فرآیند خشک شدن به حداقل رساند.
7- برون سختی
این عیب هنگامی به وجود میآید که لایههای بیرونی یک تخته در حالت کششی خشک شوند چرا که در این حالت لایههای مرطوب درونی از هم کشیدگی لایههای خشک بیرونی جلوگیری میکنند. این تختهها اغلب هیچ گونه تخریب ظاهری نشان نمیدهند و این عیب صورت جدی بخود نمیگیرد مگر آنکه خشک شدن سریع ادامه پیدا کند. در این حالت ممکن است شانه عسلی شدن یا ساغری شدن رخ دهد.
برای روشن ساختن اینکه آیا در چوب برون سختی بوجود آمده یا خیر، تخته را به همان شیوهای که در تصویر زیرنمایش داده شده برش میدهند. اگر این عیب در چوب نهفته باشد، دوبال تخته همانند تصویر خمیده میشود.
8- شانه عسلی شدن
9- چین خوردگی
این عیب تحت شرایطی به وجود میآید که آب با سرعت خیلی زیادی از چوب خارج شود. چین خوردگی در حقیقت به همخوردن شدید یا له شدن سلوانهای چوب است و به تصویر زیر دقت کرده باشید مشاهده می کنید سطح چوب (رو و نر) و مقطع عرضی موجدار شدهاند. چین خوردگی و شانه عسلی شدن ممکن است باهم اتفاق بیافتد.
10- ترک خوردن گره
دلیل به وجود آمدن این نوع ترکها، اختلاف در میزان همکشیدگی موازی و عمود بر دوایر سالیانه در یک گره است. اگر در مراحل اولیه خشک کردن از رطوبت نسبی خیلی کم استفاده شود این پدیده اتفاق می افتد پس اگر از رطوبت نسبی زیاد یا رطوبت چوب زیادتر در مراحل اولیه خشک کردن استفاده شود این عیب را می توان کنترل کرد. مشاهده شده نجاران می گویند گره شل شده ملاحظه کنید بعضی از گره ها در حین خشک کردن چوب شل می شوند و دلیل این اتفاق همکشیدگی در هر دو جهت و جدا شدن آن از الیاف پیرامون خود است و رفع این عیب امکان پذیر نیست.
11- حمله حشرات و قارچ ها
این عیب تحت شرایطی به وجود میآید که آب با سرعت خیلی زیادی از چوب خارج شود. چین خوردگی در حقیقت به همخوردن شدید یا لهیده شدن سلوان های چوب است و به تصویر زیر دقت کرده باشید مشاهده می کنید سطح چوب (رو و نر) و مقطع عرضی موجدار شده اند. چین خوردگی و شانه عسلی شدن ممکن است باهم اتفاق بیافتد.
در قسمت دوم که در لینک زیر قابل مشاهده هست، شناخت انواع چوب و کاربرد آنها را در صنعت نجاری به بحث گذاشتیم.